Heterochromia_faqs

اختلال هتروکرومیا یا تفاوت در رنگ چشمان یک فرد

image_pdf‌ذخیره PDFimage_printچاپ نوشته

اکثر نوزادان تازه متولد شده چشمانی با رنگ روشن دارند و معمولاً با گذشت چند ماه نخست زندگی و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، رنگ چشم کودکان تیره تر خواهد شد. به طور کلی تیره یا روشن بودن رنگ چشم به دو عامل اصلی ژنتیک و میزان رنگدانه های موجود دربافت عنبیه باز می گردد.

 رنگ چشم توسط رنگدانه ایی به نام ملانین تعیین می شود و بسته به میزان ذخیره ملانین درعنبیه چشم، طیف گسترده ایی از رنگ چشم ایجاد می شود. از این رو افراد با مقادیر زیاد ملانین دارای رنگ چشم تیره (قهوه ایی)، افراد با مقادیر متوسط رنگدانه دارای رنگ چشم سبز و افراد با مقادیر بسیار کم رنگدانه دارای رنگ چشم روشن ( آبی یا خاکستری) هستند.

دانشمندان امروزه بر این باورند که چندین ژن در تعیین رنگ چشم یک فرد نقش دارند اما اصلی ترین ژن، ژن OCA2 است که تا 74 درصد در شکل گیری رنگ چشم دخیل است. این ژن در واقع کد کننده  پروتئین P  است که در تولید رنگدانه ملانین در ملانوسیتها نقش دارد.  از این روی جهشی کوچک درژن OCA2 می تواند سبب محدود شدن تولید ملانین در عنبیه و آبی شدن رنگ چشم شود. اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود، فرد دچار اختلال خاصی به نام آلبینیسم یا زالی می شود که در اثر آن تولید رنگدانه ملانین متوقف شده و موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد بود.

در این میان انسان هایی نیزهستند که در دو چشم خود دارای رنگ  متفاوت می باشند. وقتی که مقدار متفاوتی ملانین در هر یک از عنبیه های چشم موجود باشد، رنگ دو چشم متفاوت خواهد بود که به این تفاوت رنگ آمیزی درعنبیه هترکرومیا یا ناهمرنگی عنبیه گفته می شود. هتروکرومیا علاوه بر انسان ها در حیوانات اهلی از جمله سگ ها، گربه ها و اسب‌ها نیز مشاهده می‌شود.

انواع هتروکرومیا

هتروکرومیا دارای انواع متفاوتی است که به طور کلی می توان به سه گروه زیر اشاره کرد:
  1. هتروکرومیای کامل: رنگ دو چشم فرد متفاوت است(هر چشم یک رنگ متفاوت دارد)
  2. هتروکرومیای بخشی یا مقطعی: بخشی از یک یا هر دو چشم رنگ متفاوت دارند. در واقع رنگ یک بخش چشم با بخش دیگر آن کاملا متفاوت است.
  3. هتروکرومیای مرکزی: فرد دارای دو رنگ متفاوت در یک عنبیه است. معمولا حلقه بیرونی عنبیه یک رنگ و حلقه داخلی آن به رنگ دیگری می‌باشد. چشم‌هایی که دارای چنین وضعیتی می‌باشند به عنوان چشم گربه‌ای نیز شناخته می‌شوند.
در این میان انسان هایی نیزهستند که در دو چشم خود دارای رنگ  متفاوت می باشند. وقتی که مقدار متفاوتی ملانین در هر یک از عنبیه های چشم موجود باشد، رنگ دو چشم متفاوت خواهد بود که به این تفاوت رنگ آمیزی درعنبیه هترکرومیا یا ناهمرنگی عنبیه گفته می شود. هتروکرومیا علاوه بر انسان ها در حیوانات اهلی از جمله سگ ها، گربه ها و اسب‌ها نیز مشاهده می‌شود.
انواع هتروکرومیا:

هتروکرومیا کامل( بالا چپ)، هتروکرومیا مرکزی( بالا راست)، هتروکرومیای بخشی(پایین)

علل هتروکرومیا یا دو رنگی چشم

  1. هتروکرمیایی که در بدو تولد وجود دارد، هتروکرومیای ژنتیکی نامیده می شود. این ناهمرنگی عنبیه دراکثر موارد خوش خیم است و اختلال خاصی ایجاد نمی کند و می تواند به یکی از دلایل زیر رخ دهد:
  • در نتیجه تغییرات در یکی از ژن های کنترل کننده رنگ چشم دردوران جنینی ایجاد شود.
  • این ژن از یکی از والدین به کودک به ارث برسد ( با توجه به اینکه این ویژگی اتوزومال غالب است )
  • به دنبال برخی از انواع بیماری‌ها و سندرم‌های ژنتیکی از جمله سندروم هورنر، استورگ وبرو واردنبرگ رخ می دهد.
  • کیمرا (شیمر):در موارد بسیار نادر فرد می‌تواند کیمرا باشد (وقتی فرد دارای محتوای ژنتیکی از دو زیگوت متفاوت است) در نتیجه رنگ‌ چشم متفاوت بروز می‌کند.
  1. هتروکرومیایی که بعدها در طول زندگی فرد و به واسطه ی یکسری از بیماری ها، آسیب ها و یا استفاده از از داروهای خاص به وجود می آید، بعنوان هتروکرومیای اکتسابی شناخته می شود. لازم به ذکر است که معمولا هتروکرومیای اکتسابی در مقایسه با نوع ژنتیکی آن رواج کمتری دارد. هتروکرومیای اکتسابی می تواند در نتیجه یکی از عوامل زیر بعد از دوران نوزادی رخ دهد:
  • آسیب به چشم
  • گلوکوم یا آب سیاه
  • دیابت
  • جراحی
  • نوروبلاستوما، نوعی سرطان سلول های عصبی که معمولا کودکان زیر 10 سال را درگیر کرده و با علائمی از جمله افتادگی پلک، ایجاد پاپیل های کوچک و هتروکرومیا چشم همراه است.
  • سرطان چشم یا ملانوما

درمان هتروکرومیا

هتروکرومیا به خودی خود حالتی بی خطر بوده و رنگدانه‌های درون چشم مشکلی در بینایی ایجاد نمی کنند. درمان معمولا بر روی معالجه ی علل اساسی ایجاد کننده ی این شرایط متمرکز است و چنانچه مشکل مهمی مطرح نباشد به درمان خاصی نیاز نیست.  فرد مبتلا به هتروکرومیا در صورتی که احساس نارضایتی و ناخوشایندی دارد می تواند از لنزهای تماسی رنگی برای ایجاد رنگ یکسان در دو عنبیه استفاده کند.

تهیه شده توسط : خانم پ.صالحیان ( آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ژنوم اصفهان – سیتوژنتیک )

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *