تعیین هویت، یک آزمایش جهت تعیین رابطه پدر و فرزندی است که در آن، نمونه DNA پدر و فرزند با یکدیگر مقایسه می شود. گاهی انجام این آزمایش پیش از به دنیا آمدن فرزند مورد نیاز است، در چنین مواردی نمونه گیری از جنین انجام شده و با نمونه DNA پدر مقایسه می شود. به عبارت دیگر آزمایش ژنتیک پدر و تعیین هویت به دو صورت انجام می شود:
- تشخیص پیش از به دنیا آمدن و بانمونه گیری از جنین
- تشخیص با نمونه گیری خون از افراد
کاربردهای تعیین هویت
آزمایش تعیین هویت کاربردهای مختلفی دارد و در موارد زیادی مورد استفاده قرار می گیرد که عبارت اند از:
- در زمان وقوع جرم و با نمونه گیری از متهمین
- گم شدن یکی از اعضای خانواده
- تشخیص هویت افراد از روی آثار باقی مانده از جسد وی (در حوادثی مثل آتش سوزی، زلزله، تصادفات جاده ای، جنگ و …)
- جا به جا شدن نوزاد در هنگام تولد
- تشخیص همسان یا ناهمسان بودن دوقلوها
- تایید رابطه ی بیولوژیکی در مسائل مربوط به سهم الارث هر یک از فرزندان خانواده
- تعيين نسبت والد- فرزندي، برادر-برادر، برادر- خواهر، نوه- پدر بزرگ، نوه- مادر بزرگ، عمو زادگي
- انگشت نگاری DNA در آﻧﺎﻟﯿﺰ : ﯾﮏ روش ﺳﺎده در اﯾﺠﺎد ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﻫﺎي
توالی ژنتیکی
با توجه به پروژه ژنوم انساني، مي توان دريافت كه 95 درصد ژنوم هسته اي انسان از توالي هاي غیر کد شونده یا non-coding است و 5 درصد باقی مانده مربوط به ژن های کد کننده ی پروتئین است.
توالي هاي غير كد شونده در نواحي مختلف ژنوم واقع گرديده و در هر ناحيه برحسب نوع ترادف و محل استقرار با نام هاي مختلفي معرفي شده اند. قسمت اعظم توالي هاي غير كدشونده در افراد مختلف مشابه بوده اما قسمتي از اين توالي ها تنوع زيادي در بين افراد نشان مي دهد(STR – VNTR). اين تنوع نقشي در خصوصيات فنوتيپي يا فيزيولوژيك و به عبارتي حيات و زندگي فرد نداشته ومعمولا نيز بدون تغيير از والدين به فرزندان منتقل مي شود و مي توان از آنها در تعيين هويت استفاده كرد.
Paternity – Maternity
آزمایش پدری (paternity) رایج ترین آزمایش خویشاوندی می باشد. ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﺪر- ﻓﺮزﻧﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد.
آزمایش ژنتیک پدر و به طور کلی آزمایش ژنتیک در تمامی مردان به دو منظور انجام می شود. گاهی این آزمایش برای تعیین هویت و تایید رابطه ی پدر و فرزندی بوده و گاهی نیز به منظور تشخیص علل ناباوری در مردان انجام می شود.
اين تست براي تأييد نسبت پدر و فرزند با عنوان paternity test و همچنين براي نسبت مادر و فرزند با عنوان maternity test ناميده مي شوند. البته تست maternity كمتر رایج است به دلیل اينكه در اكثر موارد رابطه خوني مادر-فرزند مشخص است، مگر اينكه بعد از چندين سال دوري مادر از فرزند براي اثبات نسبت انجام شود.
maternity test به وسیله ژنوم میتوکندری ( mtDNA ) انجام می شود. این ژنوم توارث مادری دارد و فقط از مادر به فرزندان منتقل می شود. در واقع مقایسه ی DNA میتوکندری که برای تایید رابطه ی مادر- فرزندی استفاده می شود بسیار راحت تر از ژنوم هسته ای است ولی این مقایسه برای تایید رابطه ی خونی پدر-فرزندی کاربردی ندارد.
تعیین هویت جنین
در دوران بارداري براي اثبات نسبت پدر و جنين، از روش هاي تهاجمي و غير تهاجمي قبل از تولد استفاده مي شود. روش های تهاجمی شامل نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS) و یا مایع آمنیوتیک می باشد. در این روش نمونه به صورت مستقیم از جنین گرفته می شود و بنابراین بسیار دقیق خواهد بود.
اما در روش غیر تهاجمی از نمونه ی خون مادر حامله (بعد از هفته 8 بارداری) استفاده می شود. از آنجایی که خون مادر در دوران بارداری حاوی مقداری از DNA جنین است، می توان با آنالیز و مقایسه ی DNA جنین و پدر فرضی رابطه ی پدر-فرزندی را تایید یا رد کرد.
تهیه شده توسط : خانم ش.خدابخشیان ( آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ژنوم اصفهان – سیتوژنتیک ) – انیمیشن : بهپور ریاحی پور
👍🏼👍🏼